Φορολόγηση του χρηματοπιστωτικού τομέα

Η πρόσφατη χρηματοπιστωτική κρίση ανέδειξε την ανάγκη για ένα πιο εύρωστο χρηματοπιστωτικό σύστημα, λαμβανομένου υπόψη του κόστους της χρηματοπιστωτικής αστάθειας για την πραγματική οικονομία. Επιπλέον, υπάρχουν διάφορες βασικές προκλήσεις στους τομείς της ανάπτυξης, της αποτελεσματικότητας των πόρων και της κλιματικής αλλαγής με σημαντικές δημοσιονομικές επιπτώσεις. Λαμβανομένης υπόψη αυτής της κατάστασης θα μπορούσαν οι πρόσθετοι πόροι στον χρηματοπιστωτικό τομέα να αποτελέσουν πιθανή λύση για την άντληση εσόδων;

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συζήτησε επίσης θέματα που έχουν σχέση με το χρηματοπιστωτικό τομέα και τη φορολόγηση. Ειδικότερα, με το ψήφισμά του της 10ης Μαρτίου 2010 ζητά από την Επιτροπή και το Συμβούλιο να εξετάσουν πώς θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν οι φόροι επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών για τη χρηματοδότηση της συνεργασίας υπέρ της ανάπτυξης και πώς θα μπορούσαν να βοηθηθούν οι αναπτυσσόμενες χώρες να καταπολεμήσουν την κλιματική αλλαγή και αντληθούν πόροι για τον προϋπολογισμό της ΕΕ. Ορισμένα κράτη μέλη έχουν ήδη λάβει μέτρα όσον αφορά την φορολόγηση των τραπεζών.

Οι συζητήσεις αυτές δεν περιορίζονται μόνο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρόκειται για θέματα που αφορούν την παγκόσμια και συστημική φύση της χρηματοπιστωτικής κρίσης και των συνεπειών της.

Η Ανακοίνωση [Com (2010) 549 τελικό] που υποβλήθηκε στις 7 Οκτωβρίου 2010 προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών συμβάλλει στη συζήτηση αυτή με την κάλυψη δύο μέτρων φορολόγησης, του φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών (ΦΧΣ) και του φόρου επί των χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων (ΦΧΔ).

Ο ΦΧΣ έχει ως στόχο τη φορολόγηση της αξίας των μεμονωμένων συναλλαγών.

Για μεγαλύτερη κάλυψη πρέπει να επιβάλλεται σε ευρύτερο φάσμα χρηματοπιστωτικών μέσων (π.χ. μετοχές, ομόλογα, νομίσματα και παράγωγα), παρόλο ότι ορισμένες τρέχουσες προτάσεις έχουν ως στόχο τον περιορισμό του πεδίου εφαρμογής σε ένα υποσύνολο (π.χ. εισφορές για νομισματικές συναλλαγές). Συνολικά, ένας ΦΧΣ συγκεκριμένα θα μπορούσε να είναι η κατάλληλη λύση για την άντληση εσόδων, ώστε να χρηματοδοτηθεί η επίτευξη των παγκόσμιων πολιτικών στόχων. Για να είναι αποτελεσματικός και δίκαιος, οι συμμετέχουσες χώρες πρέπει να προσπαθήσουν να πετύχουν μια συμφωνία σχετικά με τα παγκόσμια χρηματοδοτικά μέσα που μπορεί να γίνει απ' όλους αποδεκτή. Η Επιτροπή δεσμεύεται ότι θα συνεχίσει να συνεργάζεται με τους διεθνείς της εταίρους, ειδικότερα στο πλαίσιο της G20, για την επίτευξη μιας τέτοιας συμφωνίας.

Θα μπορούσε φυσικά να εξεταστεί το ενδεχόμενο επιβολής φόρου επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών μόνο σε επίπεδο ΕΕ. Θα πρέπει όμως να έχουμε υπόψη μας ότι οι χρηματοπιστωτικές αγορές είναι παγκοσμιοποιημένες και αλληλένδετες. Οι χρηματοπιστωτικές δραστηριότητες είναι συγκεντρωμένες σε ένα μικρό αριθμό χρηματοπιστωτικών κέντρων τόσο εντός όσο και εκτός της ΕΕ, τα οποία ανταγωνίζονται σε παγκόσμια κλίμακα. Ο χρηματοπιστωτικός τομέας είναι επίσης ένας περίπλοκος και εξελισσόμενος τομέας και οι κύριοι παράγοντες έχουν αναπτύξει την ικανότητα να βρίσκουν νέους και καινοτομικούς τρόπους  επιχειρηματικής δραστηριότητας και διάρθρωσης των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών.

Ένα άλλο πιθανό μέσο για τη βελτίωση της φορολόγησης του χρηματοπιστωτικού τομέα και τη μείωση των πιθανών αρνητικών επιπτώσεων είναι ο φόρος χρηματοπιστωτικών δραστηριοτήτων (ΦΧΔ) που προτείνει το ΔΝΤ. Στην πιο εκτεταμένη μορφή του (ΦΧΔ σταθερής προσθήκης) ο ΦΧΔ επιβάλλεται στο σύνολο των κερδών και των αμοιβών. Μπορεί επίσης να σχεδιαστεί κατά τρόπο ώστε να στοχεύει ειδικά οικονομικές προσόδους ή/και κινδύνους. Σε αντίθεση με τον ΦΧΣ, όπου κάθε συμμετέχων στη χρηματοπιστωτική αγορά φορολογείται σύμφωνα με τις συναλλαγές του, ο ΦΧΔ φορολογεί τις επιχειρήσεις. Η έμφαση εδώ δίνεται στον ΦΧΔ σταθερής προσθήκης. Ο ΦΧΔ σταθερής προσθήκης μπορεί να θεωρηθεί ως φόρος σε ένα υποκατάστατο της συνολικής προστιθέμενης αξία που δημιουργείται από μια εταιρεία του χρηματοπιστωτικού τομέα. Εντούτοις, εάν σχεδιασθεί ως συμπλήρωμα του τρέχοντος ΦΠΑ, πρέπει να λυθούν μια σειρά από τεχνικά προβλήματα, προκειμένου να εναρμονισθούν οι δύο φόροι. Η Επιτροπή πιστεύει ότι αξίζει να εξεταστεί η λύση του ΦΧΣ στο πλαίσιο της ΕΕ. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει μια εκτίμηση των επιπτώσεων του στον ανταγωνισμό ή κατά πόσο θα μπορούσε να αποτελέσει κίνητρο για τις χρηματοπιστωτικές εταιρείες να μετατοπίσουν τις δραστηριότητές τους.