Η Επιτροπή προτείνει νέα δέσμη μέτρων για την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου

Στις 19.09.07 η Επιτροπή πρότεινε μια νέα δέσμη μέτρων αναφορικά με την απελευθέρωση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου (Βλ. Πρόταση οδηγία για την τροποποίηση της οδηγίας 2003/54/ΕΚ (COM 2007 528 τελ.) και Πρόταση οδηγία για την τροποποίηση της οδηγίας 2003/55/ΕΚ (COM 2007 529 τελ.). Στην αιτιολογική έκθεση και των δύο προτάσεων τροποποίησης των οδηγιών η Επιτροπή επισημαίνει ότι στην πράξη η διαδικασία ανάπτυξης πραγματικά ανταγωνιστικών αγορών δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί, καθώς μέχρι τώρα η πρόσβαση στα δίκτυα νέων επενδυτών υπήρξε μικρή, ενώ επιπρόσθετα μεγάλος αριθμός πολιτών και επιχειρήσεων της ΕΕ στερούνται πραγματικής επιλογής προμηθευτή. Η απουσία μιας πραγματικής εσωτερικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου οφείλεται κυρίως στον κατακερματισμό των αγορών σε εθνικά σύνορα, στον υψηλό βαθμό καθετοποίησης όπου μια μόνο εταιρία ελέγχει όλα τα στάδια παραγωγής και διανομής, καθώς και στην υψηλή συγκέντρωση της αγοράς.

Στην πρότασή της η Επιτροπή υπογραμμίζει ότι οι υφιστάμενες διατάξεις για τον νομικό διαχωρισμό (legal unbundling) των δραστηριοτήτων προμήθειας και παραγωγής από τις εργασίες εκμετάλλευσης δικτύου αποδεικνύονται στη πράξη ανεπαρκείς για τη διασφάλιση εύρυθμης λειτουργίας της αγοράς. Αυτό συμβαίνει γιατί όπου ο διαχειριστής του συστήματος μεταφοράς είναι μια νομική οντότητα εντός καθετοποιημένης εταιρίας εμφανίζονται συνήθως προβλήματα σε σχέση: α) με την πρόσβαση στο δίκτυο, καθώς ο νομικός και λειτουργικός διαχωρισμός δεν επιλύει τη θεμελιώδη σύγκρουση συμφερόντων εντός καθετοποιημένων εταιριών, στο βαθμό που ο διαχειριστής συστήματος μεταφοράς, παρότι υποχρεούται να προσφέρει αμερόληπτη πρόσβαση σε όλους, δύναται να μεταχειρίζεται ευνοϊκότερα τις συγγενικές του εταιρίες πωλήσεων σε σχέση με τους ανταγωνιστές, β) με την ανάγκη αμερόληπτης πρόσβασης σε πληροφορίες, όπου ελλοχεύει ο κίνδυνος οι διαχειριστές συστήματος μεταφοράς να γνωστοποιούν προνομιακά και κατά προτεραιότητα επηρεάζουσες την αγορά πληροφορίες στο κλιμάκιο παραγωγής ή προμήθειας ηλεκτρικής ενέργειας ή φυσικού αερίου της καθετοποιημένης εταιρίας, και τέλος γ) με την αλλοίωση των επενδυτικών κινήτρων, καθώς οι καθετοποιημένοι φορείς εκμετάλλευσης δικτύου έχουν εγγενές συμφέρον να μην πραγματοποιούν το απαιτούμενο επίπεδο επενδύσεων σε νέα δίκτυα, προκειμένου να μην διευκολύνουν τους νεοεισερχόμενους ή ήδη υπάρχοντες στα επίπεδα παραγωγής ή προμήθειας ανταγωνιστές τους. Προς αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των παραπάνω προβλημάτων η Επιτροπή προτείνει ως προτιμότερη επιλογή τον σαφή ιδιοκτησιακό διαχωρισμό δραστηριοτήτων (ownership unbundling) μεταξύ διαχειριστών συστημάτων μεταφοράς και τυχόν επιχειρήσεων προμήθειας και παραγωγής. Τονίζει, μάλιστα, ότι υπό ορισμένες περιστάσεις, οι καθετοποιημένες ενεργειακές  εταιρίες μπορεί να εξαναγκασθούν να εκποιούν ορισμένα από τα πάγια στοιχεία τους, ιδίως τα δίκτυά τους μεταφοράς, προκειμένου να συμμορφωθούν προς τις προτεινόμενες απαιτήσεις του ενεργού διαχωρισμού δραστηριοτήτων και να εξασφαλίσουν στους ανταγωνιστές δίκαιη πρόσβαση στα δίκτυα.

Λόγω των έντονων αντιδράσεων από πλευράς Γαλλίας και Γερμανίας, η Επιτροπή θεώρησε σκόπιμο να δώσει στα κράτη μέλη και μια εναλλακτική επιλογή, αυτήν του «Ανεξάρτητου Διαχειριστή Συστήματος» (Independent System Operator (ISO)), σύμφωνα με την οποία οι καθετοποιημένες εταιρίες επιτρέπεται να διατηρούν την ιδιοκτησία των δικτυακών πάγιων στοιχείων τους, ωστόσο το δίκτυο μεταφοράς θα πρέπει να διευθύνεται από ανεξάρτητο διαχειριστή συστήματος -επιχείρηση ή οντότητα εντελώς διακεκριμένη από την καθετοποιημένη εταιρία- ο οποίος θα διοριστεί από κάθε κράτος μέλος και θα επιτελεί όλες τις λειτουργίες ενός φορέα εκμετάλλευσης δικτύου, λαμβάνοντας επιχειρηματικές και επενδυτικές αποφάσεις.